Nazmiye Sedat Hanım

Cici Bey

Söz: Anonim

Beste: Kaptanzade Ali Rıza Bey

Plak şirketi: Gloss Musik

İlk yayın: Columbia

Hakkında fazla bilgimizin olmadığı Nazmiye Sedat Hanım, İstanbul Belediyesi’nin konservatuvarı Dârülelhan hocalarından Udi Sedat Öztoprak’ın kızıdır. Dokunaklı sesiyle plaklara Kaptanzade Ali Rıza Bey’in valslerini, fantezilerini, yeni tarzda lirik romanslarını okumuştur. Toplam 22 tanedir. Cumhuriyet’in ilk yıllarının özeti olan sözleriyle, ezgileriyle yenilikçi şarkılarından bazıları şunlardır: “Bahçesi Çok Sarmaşık”, “Denizde Akşam”, “Çapkın Kız”, “Seni Gidi Çapkın” ve “Cici Bey”. Bunun yanında Nazmiye Sedat “İnönü Türküsü”, “Aydın Türküsü” gibi birkaç türkü plağı da kaydetmiştir. Ne yazık ki bu güzel sesin sahibi erken yaşta müzik çevrelerinden çekilmiş, günümüze sadece plaklarıyla ulaşabilmiştir. Nazmiye Sedat müzik tarihinin bilinmezlerindendir. → C.Ü.

Lâle-Nerkis Hanımlar

Güzel Sevda Gecesi Gül Bizim Mestimize

Söz / Beste: Anonim

Plak şirketi: Gloss Musik

İlk yayın: Columbia

Venedikli gondolcuların söyledikleri şarkılara barcarolle adı verilir. “Güzel Sevda Gecesi Gül Bizim Mestimize” olarak Türkçeye çevrilmiş bu şarkı, Jacques Offenbach’ın “Hoffman’ın Masalları” isimli operasından alınmış bir barcarolle’dir. Türk taş plaklarına kaydedilmiş ender opera şarkılarından biridir. Bu eseri, plakta Lâle ve Nerkis Hanımlar olarak bilinen, gerçekte Lebibe İhsan Sezen ve Neyyire İpekçi Hanımlar okurlar. Sahneye çıkmadan plaklarıyla büyük üne kavuşmuş kız kardeşler, dönemin önemli hocalarından hem Türk musikisi hem de Batı musikisi eğitimini bir arada almışlardır. Batı müziği plaklarında Lâle ve Nerkis Hanımlara piyanist Voskovi ile kemancı Zirkin eşlik etmişlerdir. → G.A. / C.Ü.

Deniz Kızı Eftalya

Daktilo

Söz / Beste: Artaki Candan

Plak şirketi: Odeon

İlk yayın: RCA Victor

Kadınları gündelik hayata, iş ve meslek hayatına dahil etmesi Cumhuriyet’in önemli erdem ve başarılarından biridir. Pek çok alanda kadınlar önemli görevler almaya başlar. Bir yönetici ve işveren yanında, günümüzün deyişiyle “yönetici asistanlığı”, sekreterlik olarak bilinir ve söylenirdi. Fakat ondan daha önceki yıllarda bu görevi yapanlara “daktilo” denilirdi. Bu görevli hanımların daktilo bilmesi ve yazışma takibi, işlerinin önemli kısmıydı. Nedense daktiloluk karikatürlere, fıkralar ve şarkılara konu olmuş, bazen aşırıya kaçılarak mizah konusu yapılmıştır. Seyyan Hanım’ın okuduğu “Daktilo” şarkısı Deniz Kızı Eftalya’nın “Daktilo” şarkısından epeyce farklıdır. Deniz Kızı Eftalya’nın plağa okuduğu parçanın bestesi ise Kanuni Artaki Candan’a aittir. → C.Ü.

Mahmure Şenses

Bir Su Gibi Süzül Ak (Rumba)

Söz / Beste: Hasan Dramalı Hasgüler

Plak şirketi: Gloss Musik

İlk yayın: Odeon

Mustafa Rona “20. Yüzyıl Türk Musıkisi” kitabında, Dramalı Hasan Güler’in derin bir musiki bilgisine sahip olduğunu, bu nedenle halkın beğenip severek söylediği şarkılar bestelediğini yazmıştır. Bu besteleri dönemin sanatçıları tarafından plaklara okunan Dramalı, böylece önemli bestekârlar arasına girmiştir. Direklerarası sahnelerinin gözde müziği kanto, Cumhuriyet’te farklı bir yapıya ulaşmıştır. Tuluat tiyatroları eski ilgiyi görmez olunca kantolar da sahnede söylenip raks edilme özelliğini kaybeder. Gelenekten esinlenen yeni tarz kantolar, alaturka sazlarla çalınıp söylenir. Dramalı Hasan Güler bu değişimi erken hissedip kanto, rumba, tango, fokstrot gibi türlerden oluşan ilginç eserlere imza atmış bir bestecidir. “Kalplere vur bir zımba, rumba da rumba” bir dönemin ağızlardan düşmeyen şarkısı olmuştur. → C.Ü.

Hafız Kemal Bey

Dayler Dayler Viran Dayler (Hicaz Türkü)

Söz / Beste: Anonim

Plak şirketi: Gloss Musik

İlk yayın: Columbia

Gazel müziği sevenlerin hayranlığını toplayan Süleymaniye Camii Baş Müezzini Hafız Kemal (1882-1939) plaklara şarkıların, gazellerin yanı sıra bazı türküler de okumuştur. Columbia [plak şirketi] için yaptığı beş plaklık “Mevlid” albümü defalarca baskısı yapılmış, alanında benzersiz bir çalışma olup koleksiyonların değerli bir parçasıdır. “Dağların Sümbülü Var”, “Dereler Çağlar Oldu” türkülerinin yanı sıra sanatçının okuduğu “Dayler Dayler Viran Dayler”in Rumeli türküleri içinde apayrı bir yeri vardır. Eşlik sazlarının da katılımıyla ortaya Hafız Kemal’in doyumsuz güzellikteki yorumu çıkmıştır. → C.Ü.

Neyzen Tevfik [Kolaylı]

Sabâ Taksim

Beste: Neyzen İhsan Bey

Plak şirketi: Gloss Musik

İlk yayın: His Masters Voice

Taş plaklarda pek çok kanun, keman, ud, tanbur sazları icrası kayıtlıdır. En az kaydı yapılan sazlardan neyin günümüze kalan kayıtlarının yaratıcısı, ilginç kişiliği ve hicivleriyle de tanınmış Neyzen Tevfik’tir. Sanatçı, ilk kayıtlarını Mısır’da fonograflara yapmıştır. 1912-1920 arasında Orfeon Records için beş plakta çeşitli makamlarda 10 taksim kaydeder. 1927-1928 yıllarında “Sahibinin Sesi” için üç plak kaydı daha yapar. Bu seçkide dinleyeceğiniz “Sabâ Taksim” o yıllardan kalmıştır. Neyzen Tevfik, kompozisyon anlayışını gözettiği, sazını kesintisiz ve sürekli üfleyerek gerçekleştirdiği bu taksim icrasıyla, geleneğinin önemli bir sanatçısı olduğunu kanıtlamaktadır. → C.Ü.

Birsen Hanım

Seversen Bana Gel

Söz: Dramalı Hasan Güler

Plak Şirketi: Eduardo Bianco

İlk yayın: Odeon

Meşhur Arjantinli tango bestecisi ve orkestra şefi Eduardo Bianco, İstanbul’a ilk turnesini 1928 yılında gerçekleştirdi. Sonraki yıllarda verdiği konserlerle tangonun sevilmesi ve Türk tango sanatçılarının yetişmesinde önemli katkılarda bulundu. Birsen (Alan) Hanım, Bianco ile çalışma fırsatı bulan şanslı sanatçılardandır. Birbirinden güzel tangolarını Bianco’nun orkestrası eşliğinde, onun orkestra düzenlemesiyle plaklara okur. “Seversen Bana Gel” bir Hasan Güler-Eduardo Bianco ortak çalışmasıdır. Hasan Güler (Dramalı) tangoya Türkçe sözler yazar, beste ve düzenleme ise Bianco’ya ait olmalıdır. Plağın arka yüzünde aynı ekibin “O Siyah Gözler” adında başka bir tangosu yer almaktadır → C.Ü.

Suzan Lütfullah [Sururi]

Vatan Hatırası

Beste: Emmerich Kalman

Plak şirketi: Gloss Musik

İlk yayın: Polydor

Süreyya Operet Heyeti’nin genç primadonnası Suzan Lütfullah (1909-1932), Polydor firmasının çağrısı üzerine eşi Lütfullah Sururi ve İtalyan müzisyen Carlo d’Alpino Capocelli ile birlikte 1929 yılı Ağustos ayında Berlin’e gitti. Orada önemli orkestralar ve aranjörler eşliğinde tangolar, fokstrotlar, valsler, popüler müzikler ve operet şarkılarını Türkçe sözlerle 15 plağa kaydetti. “Vatan Hatırası” Macar besteci Emmerich Kalman’ın “Kontes Maritza” operetinden bir şarkıdır. Plakta Suzan Hanım’a meşhur stüdyo orkestrası Paul Godwin eşlik etmektedir. Orkestrayı idare eden Süreyya Opereti orkestra şefi Carlo d’Alpino Capocelli’dir. Türkçe sözlerin kimin tarafından yazıldığı ise belirtilmemiştir. → C.Ü.